Her Olayın Kuran Ahlakıyla Değerlendirilmesi

Müminin yaşamının amacı, Allah’a kulluk etmekten başka bir şey değildir. İnsan dünya üzerinde kendi hırslarına göre yaşamak, tutkularının peşinde koşmak ya da başka insanlara hizmet etmek için değil, yalnızca ve yalnızca Allah’a kulluk etmek için yaratılmıştır.

Allah’a kulluk etmesinin yolu ise, Kuran’ı ve sünneti kendisine rehber edinmesidir. Mümin için nihai amaç, Kuran’ın her hükmüne elinden gelenin en fazlasıyla uyabilmektir.

Kuran’a bakıldığında ise, müminin yalnızca namaz, oruç, hac gibi muhkem ibadetlerle değil, aynı zamanda diğer başka ibadetlerle de yükümlü kılındığını görürüz. Örneğin bir ayette “Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel bir biçimde mücadele et…” (Nahl Suresi, 125) emri verilir. Burada kast edilen “hikmet”in ve “güzel öğüt”ün ne olduğunu, mümin, hem Kuran’ın genel ruhuna ve üslubuna bakarak, hem de kendi akıl ve anlayışına başvurarak bulacaktır.

Müminin aklını ve anlayışını devreye sokmasını gerektiren pek çok yükümlülük daha vardır. Örneğin Allah Kuran’da, müminin karşılaşacağı insan tiplerini ve toplum modellerini haber verir, bunlara karşı gösterilmesi gereken tavırları da bildirir. Hatta çoğu zaman, karşılaşılan insan tipine ve onun öne sürdüğü mantıklara karşı söylenmesi gereken sözler, “De ki” ile başlayan ayetlerde haber verilir.

Mümine karşılaşacağı durumlarla ilgili bilgi ve emir veren tüm bu ayetler, Kuran’da çok açık bir biçimde yazılıdırlar. Ancak, bunların günlük yaşama aktarılması, öncelikle Kuran’da kast edilen durumların günlük hayatta teşhis edilmesini gerektirir ki, müminin aklının ve anlayışının devreye girdiği husus budur.

Kuran’da, farklı insan tipleri anlatılır; Müslümanlar, müşrikler, münafıklar, kalplerinde hastalık olanlar, Hıristiyanlar, Museviler gibi. Mümin bunlarla ilgili ayetleri çok iyi öğrenebilir; çünkü asıl yapılması gereken şey, Kuran’da tarif edilen bu insan karakterlerini çok iyi tanıyabilmek, insan ilişkilerini ve tüm yaşamını Allah’ın emirleri doğrultusunda şekillendirmektir.

Mümin bilmelidir ki, etrafındaki tüm insanlar, Kuran’da tarif edilen bu insan modellerinin birine girmektedir. Çünkü hepsi yaratılmıştır ve “Biz, bir ‘oyun ve oyalanma konusu’ olsun diye göğü, yeri ve ikisi arasında bulunanları yaratmadık” (Enbiya Suresi, 16) hükmü gereği bir amaç üzere, Allah’ın Kuran’da tarif ettiği toplum modelini oluşturmak için vardırlar.

Mümin, bu gerçeğin bilincinde olarak hareket ederse, Allah’ın kendisine yüklediği sorumlulukları tam olarak yerine getirebilir. İnsanın gördüğü her madde, her olay gerçekte Kuran’da yazılanların birer yansımasından başka bir şey değildir. Bir ayette, bu konu şöyle açıklanmıştır:

	Biz ayetlerimizi hem afakta, hem kendi nefislerinde onlara göstereceğiz; öyle ki, şüphesiz onun hak olduğu kendilerine açıkça belli olsun. Herşeyin üzerinde Rabbinin şahit olması yetmez mi? (Fussilet Suresi, 53)

İşte tüm evren, gerçekte Kuran’ın “afakta” (ufuklarda) görünen ayetlerinin toplamından ibarettir. Nasıl bir tablo, kendi ressamını tanıtırsa, o tablodaki her detay, ressamın fırçasının izlerini gösterirse, tüm evren ve o evrenin her detayı da herşeyin yaratıcısı olan Allah’ı göstermek için vardır.

Mümin bu gerçeğin bilincine vardıkça, hem Allah’ı daha iyi tanır ve O’na daha çok yaklaşır, hem de O’nun hükümlerine çok daha ayrıntılı bir biçimde itaat eder. Hayatın her detayının gerçekte Kuran’da tarif ya da işaret edilen bir “ayet” olduğunu kavradıkça, “günlük yaşam” denen şeyin her aşamasında Kuran’a göre düşünecek ve Kuran’ın hükümlerini uygulayacak hale gelir. Her olay, Allah’ın yarattığı kadere bağımlı olarak gelişir, bu yüzden de herşeyin bir sebebi ve hikmeti vardır. Mümine düşen, karşılaştığı her olayı Kuran’a göre yorumlamak ve Kuran’da belirtilen tepkileri vermektir. Eğer “boş” bir şeyle karşılaşırsa, Kuran’ın hükmüne göre ondan yüz çevirmelidir.

Müminin karşılaştığı her olayı Kuran ayetlerine göre yorumlaması, öncelikle Kuran’a dayalı bir ahlak ve karakter geliştirmesine bağlıdır. Bunun için de cahiliyenin telkin ettiği tüm kültürü ve karakter özelliklerini üzerinden atması gerekir. Bir olay karşısında ne yapması gerektiğine, cahiliye toplumunda yerleşik olan kıstaslara göre değil, Kuran’a göre karar vermelidir. Kuran’da ise karşılaştığı her duruma ışık tutan bir çözüm bulacaktır. Çünkü o, “herşeyin açıklayıcısı” (Nahl Suresi, 89) olarak insanlara indirilmiştir.